Matematik günümüzde çoğu kişinin saygı duyduğu ve önemli bir bilim haline gelmiştir, peki ya yıllar önce bu durum böyle miydi? Matematik dehası dediğimiz kişiler sayesinde matematik bilimi bugünkü haline geldi diyebiliriz.
Günümüzdeki gelişmiş imkanlarla bile keşfedilmiş matematik kurallarını öğrenmek zor gelebilir, yıllar önce bazı matematiğe yön verenler bu kuralları sıfırdan keşfetti. Bu yazıda, dünyaya nam salmış dünyaca ünlü matematikçilerden ve onların hayat hikayelerinden kısaca bahsedeceğim, keyifli okumalar.
Türk dünyasında nam salmış çok sayıda dünyaca ünlü Türk matematikçiler vardır. Türk-İslam coğrafyasında yetişen bu matematikçilerin çalışmalarından ve matematiğe olan katkılarından ve onların hayatından bahsedeceğim, şimdi listeye geçelim.
Ali Kuşçu
| Doğum Yeri | Semerkant, Özbekistan |
| Yaşadığı Yıllar | 1403 – 1474 |
| Eğitim | Uluğ Bey’in kurduğu Semerkant Rasathanesi’nde Uluğ Bey, Gıyaseddin Cemşid, Kadızade Rumi gibi ünlü bilim adamlarından eğitim aldı. |
Ali Kuşçu’nun Önemli Buluşları Matematiğe Katkıları
- Ay’ın ilk haritasını çıkardı. Bu harita, Ay’ın yüzeyini oldukça doğru bir şekilde tasvir ediyordu.
- Cezayirlilerin kullandığı sinüs ve tanjant tablolarını Türkçeye çevirdi.
- Trigonometri alanında önemli çalışmalar yaptı.
- Aritmetik ve cebir alanında birçok eser yazdı.
Ali Kuşçu’nun Eserleri
- Risale-i Fihriste: Matematik, astronomi ve coğrafya alanındaki eserlerin bir bibliyografyasıdır.
- Miftah-ul Hisab: Cebir ve aritmetik üzerine bir eserdir.
- Risale-i Zic-i Uluğ Bey: Uluğ Bey Zici’nin giriş kısmını oluşturan ve astronomi alanındaki önemli bilgileri içeren bir eserdir.
- Risale-i Sinaniye: Sinüs ve kosinüs fonksiyonlarının trigonometrik özelliklerini içeren bir eserdir.
Ali Kuşçu’nun Hayat Hikayesi
Ali Kuşçu, 1403 yılında Semerkant’ta doğdu. Babası, Timur İmparatorluğu hükümdarı ve astronomu olan Uluğ Bey’in kuşçusuydu. Bu nedenle, Ali Kuşçu’nun ailesi “Kuşçu” lakabıyla meşhur oldu.
Ali Kuşçu, Semerkant’ta Uluğ Bey’in kurduğu rasathanede eğitim aldı. Uluğ Bey, Gıyaseddin Cemşid, Kadızade Rumi gibi dönemin ünlü bilim adamlarından ders aldı. Ali Kuşçu, bu eğitimi sayesinde matematik, astronomi, fizik, felsefe ve dil bilimi alanlarında derin bir bilgi birikimine sahip oldu.
Ali Kuşçu, 1449 yılında Semerkant’ta yaşanan bir ayaklanma sırasında Osmanlı İmparatorluğu’na kaçtı. Fatih Sultan Mehmet, Ali Kuşçu’yu İstanbul’a davet etti ve onu Ayasofya Medresesi’ne müderris olarak atadı.
Ali Kuşçu, İstanbul’da astronomi ve matematik alanında önemli çalışmalar yaptı. Ay’ın ilk haritasını çıkardı. Cezayirlilerin kullandığı sinüs ve tanjant tablolarını Türkçeye çevirdi. Trigonometri alanında önemli çalışmalar yaptı. Aritmetik ve cebir alanında birçok eser yazdı.
Ali Kuşçu, 16 Aralık 1474 yılında İstanbul’da vefat etti. Mezarı, Fatih Camii’nin haziresindedir.
Kaynakça
- **Özcan, M. (2022). Ali Kuşçu. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 34(2).
- **Şahin, A. (2021). Ali Kuşçu. Türk Tarih Kurumu, Türkiye Kültür ve Sanat Ansiklopedisi, 2(1).
Cahit Arf
| Doğum Yeri | Selanik, Osmanlı İmparatorluğu |
| Yaşadığı Yıllar | 24 Ekim 1910 – 26 Aralık 1997 |
| Eğitim | İstanbul Erkek Lisesi (1926-1929) Lycée Saint-Louis (1929-1932) École Normale Supérieure (1932-1934) Göttingen Üniversitesi (1937-1938) |
Cahit Arf’in Önemli Buluşları Matematiğe Katkıları
- Arf halkaları: Bir halkanın Arf değişmezleri sıfıra eşitse, o halka Arf halkasıdır. Arf halkaları, halka teorisinde önemli bir yere sahiptir.
- Arf sabitleri: Bir cismin Arf değişmezleri, o cismin kuadratik formlarının sınıflandırılmasında önemli bir rol oynar. Arf sabitleri, Arf halkalarının temelini oluşturur.
- Arf kapanışları: Bir halkanın Arf kapanışları, o halkanın Arf değişmezlerini koruyan halkalar kümesidir. Arf kapanışları, halka teorisinde önemli bir araçtır.
- Hesse-Arf kuramı: Bir cismin kuadratik formlarının sınıflandırılmasında kullanılan önemli bir kuramdır. Cahit Arf, bu kuramın geliştirilmesinde önemli bir rol oynamıştır.
- Arf’ın asallık teoremi: Bir halkanın Arf değişmezleri sıfıra eşitse, o halkanın asal halka olduğunu belirten bir teoremdir.
- Arf’ın simetri teoremi: Bir cismin Arf değişmezleri simetrik ise, o cismin bir kuadratik formunun kökleri simetriktir.
- Arf’ın sabit noktası teoremi: Bir halkanın bir morfizmi, o halkanın Arf değişmezlerini korur.
Cahit Arf’in Hayat Hikayesi
Cahit Arf, 24 Ekim 1910 tarihinde Selanik’te doğdu. Babası Yusuf Arf, annesi Lütfiye Arf’tır. İstanbul Erkek Lisesi’ni birincilikle bitiren Arf, ardından Lycée Saint-Louis’de ve École Normale Supérieure’de eğitim gördü. 1934 yılında École Normale Supérieure’den mezun olan Arf, aynı yıl Göttingen Üniversitesi’ne doktora yapmak için gitti. 1937 yılında Göttingen Üniversitesi’nden doktorasını alan Arf, Türkiye’ye döndü.
Türkiye’ye döndükten sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde asistan olarak göreve başlayan Arf, 1943 yılında doçent, 1955 yılında profesör oldu. 1962 yılına kadar İstanbul Üniversitesi’nde çalışan Arf, bu yıllarda bir yandan da araştırmalarına devam etti. 1937 yılında yayınladığı doktora tezi, Arf’ın matematik dünyasında tanınmasını sağladı. Arf, bu tezinde tanımladığı Arf sabiti, günümüzde knot teorisi ve cerrahi teorisi gibi alanlarda kullanılmaktadır.
1962 yılında Robert Koleji’nde matematik dersleri vermeye başlayan Arf, 1964 yılında Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ilk bilim kurulu başkanı oldu. 1974 yılında TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü kazanan Arf, 1980 yılında emekli oldu. Emekliye ayrıldıktan sonra da matematik alanındaki araştırmalarına devam eden Arf, 26 Aralık 1997 tarihinde İstanbul’da vefat etti.
Cahit Arf, Türk matematik tarihinin en önemli isimlerinden biridir. Arf’ın matematik alanındaki çalışmaları, özellikle kuadratik formlar, ramifikasyon teorisi ve cebir alanlarında önemli katkılar sağlamıştır. Arf’ın çalışmaları, günümüzde de matematikçiler tarafından kullanılmaktadır.
Cahit Arf: https://tr.wikipedia.org/wiki/Cahit_Arf
Kerim Erim
| Doğum Yeri | İstanbul |
| Yaşadığı Yıllar | 31 Ocak 1894 – 28 Aralık 1952 |
| Eğitim | İstanbul Teknik Üniversitesi (1914) Erlangen Üniversitesi (1919) |
Kerim Erim’in Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları:
- Türkiye’de yüksek matematik öğretiminin yaygınlaşmasında ve çağdaş matematiğin yerleşmesinde etkin rol oynadı.
- Mekaniğin matematik esaslara dayandırılmasına öncülük etti.
- Türkiye’de bir matematik doktorası yöneten ilk bilim insanı oldu.
- Matematik alanında birçok öğrenci yetiştirdi.
Eserleri:
- Diferansiyel Denklemler (1931)
- Matematik Analizi (1933)
- Matematiksel Analizin Temelleri (1943)
- Fiziksel Geometri (1947)
- Cebir (1950)
Kerim Erim Hayat Hikayesi
Kerim Erim, 31 Ocak 1894 tarihinde İstanbul’da doğdu. Babası Mühendishane-i Bahriye’de hoca olan Ömer Lütfi Bey, annesi ise Fatma Feriha Hanım’dır. İlköğrenimini Maçka’daki İnas Mektebi’nde tamamladıktan sonra, 1911 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi’nin Mühendishane-i Bahriye Mektebi’ne girdi. Burada matematik, fizik ve kimya dersleri aldı. 1914 yılında mezun olduktan sonra, aynı okulda matematik öğretmeni olarak çalışmaya başladı.
1919 yılında, Almanya’nın Erlangen kentindeki Frederich-Alexanders Üniversitesi’ne giderek, matematik alanında doktora yapmaya başladı. Doktora tezinde, ünlü Alman matematikçi David Hilbert’in çalışması olan “Hilbert Sistemleri” üzerine çalıştı. 1922 yılında doktorasını tamamladıktan sonra, Türkiye’ye döndü.
Türkiye’ye döndükten sonra, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde matematik profesörü olarak çalışmaya başladı. 1933 yılında, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nin kurulmasıyla birlikte, bu fakültenin dekanlığına atandı. 1940 yılından ölümüne kadar, bu fakültenin matematik enstitüsünün başkanlığını yaptı.
Kerim Erim, Türkiye’de matematik alanındaki en önemli isimlerden biridir. Türkiye’de yüksek matematik öğretiminin yaygınlaşması ve çağdaş matematiğin yerleşmesinde önemli rol oynamıştır. Mekaniğin matematik esaslara dayandırılmasına öncülük etmiş ve Türkiye’de bir matematik doktorası yöneten ilk bilim insanı olmuştur. Matematik alanında birçok öğrenci yetiştirmiş ve bu öğrenciler, Türkiye’nin matematik alanındaki gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.
Ömer Hayyam
| Doğum Yeri | Nişabur, İran |
| Yaşadığı Yıllar | 1048-1131 |
| Eğitim | Şeyh Muhammed Mansuri ve Nişaburlu matematikçilerden eğitim almıştır |
Ömer Hayyam Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları
- Cebirde cebirsel denklemlerin çözümü için katsayılar ve kökler arasındaki ilişkileri incelemiştir.
- Cebirde ikinci dereceden denklemlerin çözümünü formülize etmiştir.
- Cebirde üçüncü dereceden denklemlerin çözümü için bir yöntem geliştirmiştir.
- Hint rakamlarının İslam dünyasında yaygınlaşmasında önemli rol oynamıştır.
- Gök cisimlerinin hareketlerini incelemiş ve matematiksel modeller geliştirmiştir.
Ömer Hayyam Eserleri:
- El-Cebir ve’l-Mukabele: Cebir konusundaki en önemli eseridir. Cebirde denklem çözme yöntemlerini geliştirmiş ve cebirin temellerini atmıştır.
- Risala fi’l-Hisab al-Hindi: Hint rakamları ve cebiri üzerine bir eserdir. Hint rakamlarının İslam dünyasında yaygınlaşmasında önemli rol oynamıştır.
- Risala fi’l-Hava’i’l-Sabi’a: Gök cisimlerinin hareketlerini inceleyen bir eserdir.
- Risala fi’l-Ta’dil ve’l-Ta’dil: Geometri üzerine bir eserdir.
- Risala fi’l-Keşf ve’l-Bed’: Astronomi üzerine bir eserdir.
Ömer Hayyam Hayat Hikayesi
Ömer Hayyam, 18 Mayıs 1048 yılında İran’ın Nişabur şehrinde doğdu. Babası bir çadırcıydı ve Ömer Hayyam da çocukluğunda çadırcılıkla uğraştı ancak daha sonra matematik ve astronomiye olan ilgisi nedeniyle bu alanlarda eğitim almaya başladı. Şeyh Muhammed Mansuri ve Nişaburlu matematikçilerden ders aldı.
Hayyam’ın en önemli eseri, cebir konusundaki El-Cebir ve’l-Mukabele adlı eseridir. Bu eserde cebirde denklem çözme yöntemlerini geliştirmiş ve cebirin temellerini atmıştır. Ayrıca Hint rakamları ve cebiri üzerine bir eser olan Risale fi’l-Hisab al-Hindi adlı eseri de İslam dünyasında Hint rakamlarının yaygınlaşmasında önemli rol oynamıştır.
Hayyam, astronomi alanında da önemli çalışmalar yapmıştır. Gök cisimlerinin hareketlerini incelemiş ve matematiksel modeller geliştirmiştir. Bu çalışmaları sonucunda, Selçuklu hükümdarı Melikşah tarafından kurulan rasathanede başmühendis olarak görevlendirilmiştir.
Hayyam, şiir de yazmıştır. Rubaileriyle tanınan Hayyam’ın şiirleri, Doğu ve Batı edebiyatlarında önemli bir yere sahiptir.
Ömer Hayyam, 4 Aralık 1131 yılında Nişabur’da vefat etti.
kaynak
- Gıyaseddin Ebu’l-Feth Ömer ibni İbrahim Nişaburi, “Ömer Hayyam”, Vikipedi, 2023.
- Gıyaseddin Ebu’l-Feth Ömer ibni İbrahim Nişaburi, “Ömer Hayyam”, TDV İslam Ansiklopedisi, 2023.
- Gıyaseddin Ebu’l-Feth Ömer ibni İbrahim Nişaburi, “Ömer Hayyam”, Britannica, 2023.
Matrakçı Nasuh
| Doğum Yeri | Visoko, Bosna-Hersek |
| Yaşadığı Yıllar | 1480 – 1564 |
| Eğitim | Enderun Mektebi |
Matrakçı Nasuh Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları
- Lattice Multiplication sistemini (çizgisel çarpım sistemi) ilk kez kullanan kişidir. Bu sistemde, çarpım işlemi, her sütundaki en sağdaki iki sayının çarpılmasıyla başlar.
- Cebir alanındaki çalışmalarıyla, Osmanlı matematik tarihinde önemli bir yere sahiptir.
- Trigonometri alanındaki çalışmalarıyla, Osmanlı denizcilik ve astronomi alanında önemli bir rol oynamıştır.
Matrakçı Nasuh Eserleri
- Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn (1537)
- Tarih-i Sultan Bayezid (1539)
- Târîh-i Âl-i Osmân (1560)
- Tuhfetü’l-Guzât (1562)
Matrakçı Nasuh Hayat Hikayesi
Matrakçı Nasuh, 1480 yılında Bosna’nın Visoko kasabasında doğdu. Küçük yaşta devşirilerek İstanbul’a getirilen Nasuh, Enderun Mektebi’nde eğitim gördü. Burada matematik, tarih, coğrafya, astronomi gibi çeşitli dersler aldı.
Nasuh, matematik alanındaki yeteneğiyle dikkat çekti ve bu alanda önemli çalışmalar yaptı. Lattice Multiplication sistemini ilk kez kullanan Nasuh, cebir ve trigonometri alanındaki çalışmalarıyla da Osmanlı matematik tarihinde önemli bir yere sahip oldu.
Nasuh, tarih alanında da önemli çalışmalar yaptı. Sultan II. Bayezid, Kanuni Sultan Süleyman ve Rüstem Paşa gibi Osmanlı padişahlarının tarihlerini yazdı. Ayrıca, Osmanlı İmparatorluğu’nun çeşitli yerlerinin haritalarını çizdi.
Matrakçı Nasuh, 1564 yılında İstanbul’da vefat etti.
Gelenbevi İsmail Efendi
| Doğum Yeri | Manisa, Gelenbe kasabası |
| Yaşadığı Yıllar | 1730-1790 |
| Eğitim | Müftizade Mehmed Efendi |
Gelenbevi İsmail Efendi Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları
- Logaritmaların Osmanlı’ya tanıtılması
- Dik koordinat sisteminin Osmanlı’ya tanıtılması
- Cebrin geliştirilmesi
- Trigonometrinin geliştirilmesi
- Topçuluk alanındaki çalışmalarıyla Osmanlı ordusunun modernleşmesine katkıda bulunması
Gelenbevi İsmail Efendi Eserleri
- Türkçe:
- Hesap-ı Cebir ve Remil (1757)
- Keşf-i Esrar-ı Ceber (1762)
- Seyyar-ı Ceber (1770)
- Şerh-i Burhan-ı Gelenbevi (1776)
- El-Muktebes fi’l-Hesap (1780)
- Mizan-ı Adl (1784)
- Şerh-i Riyaziyyun (1788)
- Arapça:
- Al-burhān maʿa l-ḥāšīya (1763)
- Burhān-i Gelenbewī (1776)
Gelenbevi İsmail Efendi Hayat Hikayesi
Gelenbevi İsmail Efendi, 1730 yılında Manisa’nın Gelenbe kasabasında doğdu. Babası Mustafa Efendi, annesi Fatma Hanım’dır. İlk eğitimini Gelenbe’de gördükten sonra Manisa’ya gitti ve burada Müftizade Mehmed Efendi’den matematik, astronomi ve felsefe dersleri aldı.
1756 yılında İstanbul’a gitti ve Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyûn’da matematik öğretmenliğine başladı. Bu dönemde, Sultan III. Selim’in emriyle, topçuluk alanındaki çalışmalarını yürüttü. Bu çalışmalar sonucunda, humbaraların daha isabetli bir şekilde atılması için gerekli hesaplamaları yaptı.
Gelenbevi İsmail Efendi, matematik alanındaki çalışmalarıyla Osmanlı’da önemli bir yere sahiptir. Logaritmaların ve dik koordinat sisteminin Osmanlı’ya tanıtılmasında önemli rol oynamıştır. Ayrıca, cebi ve trigonometriyi geliştiren çalışmalarıyla da tanınmaktadır.
1790 yılında Yenişehir’de vefat etti.
Kaynakça
- Gelenbevi İsmail Efendi: TDV İslâm Ansiklopedisi
- Gelenbevi İsmail Efendi: Vikipedi
- Gelenbevi İsmail Efendi: Türk Dünyası Araştırma ve Uygulama Merkezi
Salih Zeki Bey
| Doğum Yeri | İstanbul |
| Yaşadığı Yıllar | 1864-1921 |
| Eğitim | Darüşşafaka Lisesi, Paris Üniversitesi |
Salih Zeki Bey Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları
- Eliptik fonksiyonlar üzerine çalışmalar yapmıştır.
- Cebirsel geometri üzerine çalışmalar yapmıştır.
- Trigonometri üzerine çalışmalar yapmıştır.
- Fermat teoreminin bazı özel durumları için kanıtlar geliştirmiştir.
- Salih Zeki teoremi olarak bilinen bir teorem geliştirmiştir.
Salih Zeki Bey Eserleri
- Âsâr-ı Bâkiye (1909): Türk ve İslam bilim tarihini inceleyen bir eserdir.
- Skolastik Eğitim ve Türkiye’de Skolastik Tarz (1913): Eğitim sistemini eleştiren bir eserdir.
- Hikemiyat: Felsefe, Bilim ve Eğitim Yazıları (1923): Felsefe ve bilim üzerine yazılar içeren bir eserdir.
Salih Zeki Bey Hayat Hikayesi
Salih Zeki Bey, 1864 yılında İstanbul’da doğdu. Darüşşafaka Lisesi’nde matematik alanındaki yeteneği ile dikkat çekti ve burslu olarak Paris Üniversitesi’ne gönderildi. Paris Üniversitesi’nde matematik ve astronomi eğitimi aldı.
1886 yılında Türkiye’ye dönen Salih Zeki Bey, Darülfünun’da matematik ve astronomi dersleri vermeye başladı. 1912 yılında Maarif Vekaleti Müsteşarlığı, 1913 yılında Darülfünun Reisliği görevine atandı.
Salih Zeki Bey, matematik ve astronomi alanındaki çalışmalarıyla Türk bilim tarihine önemli katkılarda bulundu. Âsâr-ı Bâkiye adlı eseri, Türk ve İslam bilim tarihinin en önemli eserlerinden biridir.
Masatoşi Gündüz İkeda
| Doğum Yeri | Tokyo, Japonya |
| Yaşadığı Yıllar | 25 Şubat 1926 – 9 Şubat 2003 |
| Eğitim | Osaka Üniversitesi |
Masatoşi Gündüz İkeda Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları
- Algebraik sayılar teorisine önemli katkılarda bulunmuştur.
- Abelian uzantıların yapısı ve sınıf grubu üzerine önemli çalışmalar yapmıştır.
- Karmaşık çarpma teorisinin gelişimine katkıda bulunmuştur.
- Eliptik eğrilerin teorisine önemli katkılarda bulunmuştur.
Masatoşi Gündüz İkeda Eserleri
- “On the zeta function of a number field” (1953)
- “On the structure of abelian extensions of a number field” (1957)
- “On the class group of an abelian extension of a number field” (1960)
- “On the theory of complex multiplication” (1967)
- “On the structure of some abelian fields” (1973)
- “On the theory of elliptic curves” (1981)
- “On the theory of class fields” (1992)
Masatoşi Gündüz İkeda Hayat Hikayesi
Masatoşi Gündüz İkeda, 25 Şubat 1926’da Japonya’nın başkenti Tokyo’da doğdu. Babası bir sigorta şirketinde istatistik departmanının başındaydı ve İkeda, küçük yaşlardan itibaren babasının matematik kitaplarını okuyarak matematiğe ilgi duymaya başladı.
1948’de Osaka Üniversitesi Matematik Bölümü’nden mezun oldu. Daha sonra aynı üniversitede lisansüstü çalışmalara başladı ve 1953’te doktorasını aldı. Doktora tezini, abelian uzantıların yapısı üzerine yazdı.
1957-1959 yılları arasında, Almanya’nın Hamburg Üniversitesi’nde Helmut Hasse’nin yanında araştırmalar yaptı. Bu dönemde, karmaşık çarpma teorisi üzerine önemli çalışmalar yaptı.
1959’da Türkiye’ye döndü ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (ODTÜ) öğretim üyesi olarak göreve başladı. ODTÜ’de 50 yılı aşkın süre görev yaptı ve Pür Matematik Araştırma Ünitesi’nin başkanlığını yürüttü.
İkeda’nın araştırmaları, cebirsel sayılar teorisi, abelian uzantılar, karmaşık çarpma teorisi ve eliptik eğriler gibi alanlarda önemli katkılarda bulundu. Çalışmaları, uluslararası alanda da büyük ilgi gördü ve birçok ödüle layık görüldü.
İkeda, 9 Şubat 2003 tarihinde Ankara’da hayatını kaybetti.
Ali Nesin
| Doğum Yeri | İstanbul, Türkiye |
| Yaşadığı Yıllar | 1956 – günümüz |
| Eğitim | İstanbul Saint Joseph Lisesi (1974) University Paris Diderot Paris 7 (1977-1981) Yale Üniversitesi (1981-1985) |
Ali Nesin Eserleri
- “Matematiksel Düşünme” (2000)
- “Matematiksel Düşünme 2” (2002)
- “Matematiksel Düşünme 3” (2004)
- “Matematik Nedir?” (2006)
- “Matematik Ne İçin?” (2008)
- “Matematik ve İnsan” (2010)
- “Matematik ve Sanat” (2012)
- “Matematik ve Felsefe” (2014)
Ali Nesin İkeda Hayat Hikayesi
Ali Nesin, 18 Kasım 1956’da İstanbul’da doğdu. Aziz Nesin ve Meral Çelen’in ilk oğludur. İlköğrenimini İstanbul Saint Joseph Lisesi’nde, liseyi de İsviçre’nin Lozan kentindeki College Champittet’de tamamladı.
1977 yılında University Paris Diderot Paris 7’de matematik okumaya başladı. 1981 yılında Yale Üniversitesi’nden doktora derecesini aldı.
1985 yılından itibaren Türkiye’de matematik eğitimi ve araştırması alanında çalışmalar yürütmektedir. Nesin Matematik Köyü’nün kurucusu ve yöneticisidir. Ayrıca İstanbul Bilgi Üniversitesi Matematik Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
Ali Nesin, matematiksel düşünmenin önemini vurguladığı kitaplarıyla, Türkiye’de matematik eğitimine yeni bir bakış açısı kazandırmıştır. Nesin’in kitapları, matematiksel kavramları anlaşılır bir dille anlatarak, matematiksel düşünmenin herkes için mümkün olduğunu göstermektedir.
Nesin, Türkiye’de matematik eğitiminin iyileştirilmesi için çalışmaktadır. Nesin Matematik Köyü’nü kurarak, Türkiye’nin farklı yerlerinden gelen öğrencilere matematik eğitimi vermektedir. Nesin, ayrıca İstanbul Bilgi Üniversitesi Matematik Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
Nesin, matematik ve toplumun birbirini etkilediğine inanmaktadır. Nesin, matematiğin toplumdaki önemini vurgulamaktadır. Nesin, matematik eğitiminin evrensel bir hak olduğunu savunmaktadır.
Kaynakça
- Ali Nesin’in web sitesi: https://www.alinesin.org/
- Ali Nesin’in Wikipedia sayfası: https://tr.wikipedia.org/wiki/Ali_Nesin
El Harezmi
| Doğum Yeri | Harezm (bugünkü Özbekistan) |
| Yaşadığı Yıllar | 780-850 |
| Eğitim | Matematik eğitimi aldığı okul veya kişi: Bilinmiyor, ancak kendi kendine eğitim aldığı düşünülüyor. |
El Harezmi Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları
- Cebirin temellerini atmıştır.
- Hint rakamlarının kullanımını yaygınlaştırmıştır.
- Cebir ve aritmetik problemlerinin çözümüne ilişkin yöntemleri geliştirmiştir.
El Harezmi Eserleri
- El-Kitab’ül Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele (Cebir ve Mukabelenin Özeti): Bu eser, cebirin temellerini oluşturan ilk eser olarak kabul edilir.
- El-Kitab’ül Muhtasar fi Hisab’il Hind (Hind Hesabının Özeti): Bu eser, Hint rakamlarının kullanımı ve dört işlem hakkında bilgiler içerir.
- El-Kitab’ül Mecalis fi’l-Hisab (Hesap Üzerine Meclisler): Bu eser, cebir ve aritmetik problemlerinin çözümüne ilişkin örnekler ve açıklamalar içerir.
El Harezmi Hayat Hikayesi
El Harezmi, 780 yılında Harezm bölgesinde (bugünkü Özbekistan) doğmuştur. Hayatının erken dönemlerine ait çok fazla bilgi bulunmayan bu büyük İslam bilgini, gençlik döneminde Bağdat’a gitmiş burada eğitim almıştır. Bağdat’ta, Abbasi Halifeliği’nin desteğiyle kurulan Beytülhikme’de matematik, astronomi, coğrafya ve diğer bilim dallarında çalışmalar yapmıştır.
El Harezmi, matematiğe yaptığı katkılarla ünlüdür. El-Kitab’ül Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele adlı eseri, cebirin temellerini oluşturan ilk eser olarak kabul edilir. Bu eserde, cebirsel denklemlerin çözümüne ilişkin yöntemler ve kavramlar tanımlanmıştır. El Harezmi, El-Kitab’ül Muhtasar fi Hisab’il Hind adlı eserinde ise Hint rakamlarının kullanımı ve dört işlem hakkında bilgiler vermiştir. Bu eser, Hint rakamlarının kullanımını yaygınlaştırmada önemli bir rol oynamıştır.
El Harezmi’nin çalışmaları, Orta Çağ Avrupa’sında da büyük ilgi görmüştür. Eserleri, Latince’ye çevrilmiş ve Batı dünyasında yaygın olarak kullanılmıştır. El Harezmi, modern matematiğin temellerini atan önemli bir bilim insanıdır.
El-Biruni
| Doğum Yeri | Harizm, Özbekistan |
| Yaşadığı Yıllar | 973 – 1048 |
| Eğitim | Babası ve Harizm’deki diğer bilginlerden |
El Biruni Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları
- Trigonometride yarıçapın birim olarak kabul edilmesini önerdi.
- Sinüs, kosinüs, sekant, kosekant ve kotanjant fonksiyonlarını tanımladı.
- Pi sayısının 3,1416 değerini hesapladı.
- Logaritma fikrini ortaya attı.
- Cebir ve sayı teorisi alanında önemli çalışmalar yaptı.
El Biruni Eserleri
- El-Asar’il-Bakiye an’il-Kuruni’I Haliye (Orta Çağ’dan Kalan Eserler)
- El-Kanunü’l-Mesudi (Mesut Kanunları)
- Tahdidi’l-Alem (Dünyanın Ölçülmesi)
- Kitabu’l-Coğrafya (Coğrafya Kitabı)
- Kitabu’t-Ta’rih (Tarih Kitabı)
El Biruni Hayat Hikayesi
El-Biruni, 973 yılında Harizm’de doğdu. Babası, Harizm’in ünlü bilginlerinden biri olan Ebu Nasr Mansur idi. El-Biruni, babasının yanında matematik, astronomi, felsefe ve diğer bilim dallarında eğitim aldı.
1000 yılında Gazneli Sultan Mahmud’un daveti üzerine Gazne’ye gitti. Sultan Mahmud’un yanında bilim danışmanı olarak görev yaptı. Bu dönemde, astronomi, jeodezi, coğrafya, tarih ve kimya alanlarında önemli çalışmalar yaptı.
1048 yılında Gazne’de vefat etti.
Uluğ Bey
| Doğum Yeri | Sultaniye, Azerbaycan |
| Yaşadığı Yıllar | 1394-1449 |
| Eğitim | Sarayda dinî ilimlerin yanı sıra mantık, matematik ve hey’et (astronomi) tahsili gördü. |
Uluğ Bey Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları
- Matematiki astronomi ile birleştirdi.
- Trigonometri ve astronomi alanında önemli çalışmalar yaptı.
- Trigonometride sinüs, tanjant ve kotanjant fonksiyonlarını tanımladı.
- Küresel trigonometrinin temellerini attı.
- Uluğ Bey Zici’nde 1018 yıldızın koordinatlarını ve hareketlerini hesapladı.
- Uluğ Bey Zici, 17. yüzyıla kadar dünya çapında kullanılan en doğru astronomi tablolarından biri oldu.
Uluğ Bey Eserleri
- Zîc-i Uluğ Bey (Uluğ Bey Zici)
- Tûhfetü’l-Mülkîyye fî İlmi’l-Hey’e (Astronomi İlminde Mülkiye Armağanı)
- Risâle-i Cemâhir-i Uşşâk (Aşıkların Cemâhirleri Risalesi)
- Risâle-i Tahrîri’l-Evrağ (Evrak Yazma Risalesi)
Uluğ Bey Hayat Hikayesi
Uluğ Bey, 22 Mart 1394 tarihinde Azerbaycan’ın Sultaniye kentinde doğdu. Timur’un torunu ve Şahruh’un oğludur. Babası tarafından küçük yaşta eğitilmeye başlandı. Dinî ilimlerin yanı sıra mantık, matematik ve astronomi alanında eğitim gördü.
1405 yılında babası Şahruh’un ölümünden sonra Semerkant tahtına çıktı. 38 yıllık saltanatı boyunca bilim ve sanata büyük önem verdi. Semerkant’ta bir rasathane kurdu ve dönemin en ünlü bilim insanlarını davet etti.
Uluğ Bey, matematik ve astronomi alanında önemli çalışmalar yaptı. Trigonometri ve astronomi alanındaki çalışmalarıyla dünya bilim tarihine önemli katkılarda bulundu. Uluğ Bey Zici, 1018 yıldızın koordinatlarını ve hareketlerini hesapladığı bir astronomi tablosudur. Bu tablo, 17. yüzyıla kadar dünya çapında kullanılan en doğru astronomi tablolarından biri oldu.
Uluğ Bey, 27 Ekim 1449 tarihinde Semerkant’ta öldürüldü.
Hüseyin Tevfik Paşa
| Doğum Yeri | Vidin, Bulgaristan |
| Yaşadığı Yıllar | 1832-1901 |
| Eğitim | Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn’da Tahir Paşa’dan eğitim aldı. |
Hüseyin Tevfik Paşa Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları
- Lineer cebire yeni kavramlar ve teoremler kazandırdı.
- Lineer cebirin uygulama alanlarını genişletti.
- Lineer cebir alanında yazılmış ilk özgün Türk kitabını yayımladı.
Hüseyin Tevfik Paşa Eserleri
- Linear Algebra (1892)
- Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn’da Matematik (1862)
- Coğrafya Kılavuzu (1869)
Hüseyin Tevfik Paşa Hayat Hikayesi
Hüseyin Tevfik Paşa, 1832 yılında Vidin’de doğdu. İlk eğitimini Vidin’de tamamladıktan sonra, 1847 yılında İstanbul’a giderek Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn’da eğitime başladı. Burada Tahir Paşa’dan matematik eğitimi aldı. 1860 yılında Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn’dan mezun olduktan sonra, Tophâne-i Âmire Meclisi’nde görev aldı. 1862 yılında Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn’da matematik öğretimine başladı.
Hüseyin Tevfik Paşa, matematik alanındaki çalışmalarıyla da tanınmaktadır. 1892 yılında yayımlanan “Linear Algebra” adlı eseri, lineer cebire yeni kavramlar ve teoremler kazandırmıştır. Bu eser, lineer cebir alanında yazılmış ilk özgün Türk kitabıdır. Ayrıca, “Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn’da Matematik” adlı eseri, Osmanlı döneminde yayımlanan ilk matematik ders kitabıdır.
Hüseyin Tevfik Paşa, 1901 yılında İstanbul’da vefat etti.
Molla Lütfi
| Doğum Yeri | Tokat |
| Yaşadığı Yıllar | 1452-1495 |
| Eğitim | Babası Kutbeddin Hasan ve Ali Kuşçu |
Molla Lütfi Önemli Buluşları ve Matematiğe Katkıları
- Üçgenlerin bir açısının üçe bölünmesi problemini çözüme kavuşturdu.
- Dairenin dörtgenleştirilmesi problemini çözüme kavuşturdu.
- Bir küpün iki katına eşit bir küpün inşa edilmesi problemini çözüme kavuşturdu.
- Delos problemi olarak bilinen, bir adanın her yıl deniz seviyesinden yükselmesi nedeniyle deniz seviyesinin altında kalan evlerin sayısının belirlenmesi problemini çözdü.
Molla Lütfi Eserleri
- Fütûhât: II. Bayezid’in oğlu Şehzade Ahmed’e sunulan ve çeşitli konulardaki tartışmaları içeren eser.
- Şerḥu Risâleti’l-ʿulûm: Felsefe, mantık, kelâm ve matematik gibi çeşitli konulardaki bilgileri içeren eser.
- Tuhfetü’l-Hâfıdîn: Ali Kuşçu’nun astronomi ve matematik alanındaki çalışmalarının bir özetini içeren eser.
- Şerḥu Miftâḥi’l-ʿUlûm: Ömer Hayyam’ın eserlerinden biri olan Miftâḥu’l-ʿUlûm‘un bir şerhi.
Molla Lütfi Hayat Hikayesi
Molla Lütfi, 1452 yılında Tokat’ta doğdu. Babası Kutbeddin Hasan, dönemin tanınmış alimlerinden biriydi. Molla Lütfi, ilk eğitimini babasının yanında aldı. Daha sonra İstanbul’a giderek Sinan Paşa’dan mantık, felsefe ve kelâm okudu. Sinan Paşa, Molla Lütfi’yi Ali Kuşçu’ya yönlendirdi. Molla Lütfi, Ali Kuşçu’dan matematik dersleri aldı ve onun yanında yetişti.
Molla Lütfi, matematik alanındaki çalışmalarıyla dönemin en önemli alimlerinden biri haline geldi. Üçgenlerin bir açısının üçe bölünmesi, dairenin dörtgenleştirilmesi, bir küpün iki katına eşit bir küpün inşa edilmesi ve Delos problemi gibi önemli problemleri çözüme kavuşturdu. Bu çalışmalarıyla matematiğe önemli katkılarda bulundu.
Molla Lütfi, aynı zamanda döneminin en önemli düşünürlerinden biriydi. Fütûhât adlı eserinde, felsefe, mantık, kelâm ve matematik gibi çeşitli konulardaki tartışmaları ele aldı. Bu eser, dönemin düşünce dünyasını anlama açısından önemli bir kaynaktır.
Molla Lütfi, 1495 yılında idam edildi. İdamının sebebi, dönemin muhafazakâr çevrelerinin onun fikirlerine karşı çıkmasıdır. Molla Lütfi, idamıyla birlikte Osmanlı düşünce tarihinde önemli bir dönüm noktası oldu.
Sonuç
Ünlü Türk matematikçiler içeriğinde tarihimizde yer edinmiş matematikçileri listeledim. Bu listede olması gerektiğini düşündüğünüz isim varsa veya yazıda hatalı/eksik bölümleri yorum olarak belirtmeyi unutmayın.
